دهملا روستایی کهن

در کتابی به زبان انگلیسی  با عنوان اصلی:

BRITAIN AND THE OPENING UP OF SOUTH -WEST PERSIA   1880-1914,  SHahbaz Shahnavaz

بریتانیا و گشایش جنوب غربی ایران(1880- 1914 ) چاپ انگلیس،  نوشته دکتر شهباز شهنواز از

دانشگاه اکسفورد لندن ،که کتاب بسیار خوبی است و جا دارد ترجمه شود، حد کشتیرانی رود هندیان یا زهره را در زمان سلطه بریتانیا بر منطقه، بلوک دهملا معرفی نموده است و نقشه مناطق و حد کشتیرانی را نیز مشخص کرده است که در تصویر این نقشه را می بینید که با عبارت:

 Deh molla, limit of navigation دهملا را حد کشتیرانی رود پر آب زهره در سال 1259 شمسی مشخص کرده است (با رنگ زرد برجسته شده است).

توجه فرمایید هیچ جای دیگری بر رود زهره در نقشه ذکر نشده بجز دهملا و این نشان از رونق دهملا و نبودن سایر روستاها نبوده همچنین نشان از این دارد که دهملا بندرگاهی بوده است که چنانکه می دانیم بارهایی مثل نفت و میوه جات تا دهملا با لنج  و جهاز(نوعی کشتی) می آمدند و دهملا به سمت آغاجاری بارگیری می شدند و همین داد و ستدها باعث تعدد مغازه های بسیار در دهملا شده بود به طوری که دهملا یک قصبه یا بلوک بزرگ بود که سایر روستاهای کوچک را زیرنظر داشت و به همین علت بود که هنگامی که رضاخان در سال 1303 شمسی به منطقه آمد اردوگاه خود را دهملا قرار دارد(مراجعه شود به مطلب سفر رضاخان در قسمت تاریخ سایت ). در این نقشه ماهشهر را معشور و هندیجان را هندیان نوشته است(برای بزرگ شدن روی نقشه کلیک کنید).

اصل کتاب را می توانید در گوگل بوک از این لینک ببنید:

Britania and the opening of south-west persia

قسمتی از نقشه که نام دهملا نوشته شده است، به صورت بزرگتر نشان داده شده است:

 در این کتاب اشاره به آبیاری فاریاب در خوزستان و دهملا دارد که بدین صورت است که کانال آب از سرچشمه های رودخانه در بالا دست به سمت مزارع در پایین دست حفر می کردند. که در دهملا این نهر به جو ملا یا پاریو که همان فاریاب می باشد معروف است ولی امروزه خشکیده است اما هنوز نهر آن باقیست.

مهمترین قیبله عرب خوزستان را در آن زمان کعب دانسته که اینان در دهملا نیز خراج گذار داشتند و بعدها شیخ خزعل بن جابر از سستی مظفر الدین شاه استفاده کرد و تا سال 1303 جانشین ایشان در منطقه شد.

همچنین در صفحه 124 این کتاب آمار جمعیت و خانوار بلوکهای مهم خوزستان آمده است که دهملا را در سال 1890 میلادی برابر با 1269 شمسی، دارای 700 خانواده  شامل 3500 نفر نوشته است. این در حالیست که ماهشهر با 300 خانواده، 1500 نفر و محمره یا خرمشهر 5000 نفر جمعیت داشته است، این خود بر رونق دهملا در آن زمان و بی مهری در زمان حال اشاره دارد.