دهملا روستایی کهن

دهملا روستایی باستانی در شمال شهر هندیجان کنونی است.این روستا توسط رود زهره به دو نیمه شمالی و جنوبی تقسیم می شود .وجود تپه مرده ، در شمال دهملا ،  شابولقاسم در شمال شرقی این روستا و تپه صاحب الزمان در  شرقی و چسبیده به روستا و تل برجی(تل گپو) در شمال نشان   دهنده قدمت عظیم این روستا است و این نشان می دهدکه دهملا زمانی شهری بزگ بوده است برکنار رودخانه زهره.

در میان روستا نیز خرابه های امارتی( برج) به چشم می خورد که قدمت چندانی ندارد اما گویی در ابتدای قرون اخیر (۱۵۰سال پیش) این امارت دارای مرکزیتی جدید بوده است . وجود مسجد ، گرمابه و نانوائی در این امارت گواه بر آن دارد که جمعیتی بالغ بر ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ نفر را در خود جا می داده . در ایام حکومت میران در هندیجان کنونی این امارت بسیار پر اهمیت بوده و در دوران شیخ خزعل مکانی برای ماموران شیخ خزعل در جنوب شرقی خوزستان به حساب می آمده است.

تپه باستانی مرده در شمال این روستا است .آنچه که در این تپه مشاهده می شود حدود ۷ چاله بوده که ظاهراً قاچاقچیان فرهنگ و تمدن این مملکت آنجا را برای به یغما بردن آثار عتیقه حفر کرده بودندو به دور هر چاله تعدادی سفالینه های شکسته ریخته بود.به نظر می رسد که این تپه 1200 سال قدمت داشته باشد .طولش حدود ۱۰۰۰ متر و عرضش نیز حدود ۷۰۰ متر و ظاهراً در این مکان برج و بارویی و حصاری بوده که با خشت برپا گشسته است. سفالینهایی که در اینجا یافت می شود همانند سفالینهایی است که در خرابه های شهر مهروبان وجود دارد .

بعد از آن تپه صاحب الزمان است که این تپه بر سر رودخانه است .به علت حرکت رودخانه به طرف شمال نیمی از این تپه را آب خود برده است. اهالی می گویند در طغیان رودخانه زهره سال ۱۳۶۹ ه.ش خودمان مشاهده می کردیم که آب کوزه ها و آثار و اشیاء عتیقه را با خود می برد.

به نظر می رسد که دهملا همان زط باشد و اقوام گات یا زط که از هندوستان به این دیار آمده اند ابتدا در این منطقه سکنی گزیده اند. این منطقه در ابتدای روزگار ساسانی رونق داشته .در روزگاران گذشته دهملا توقف گاهی بوده بین بصره و عراق عجم که مسافران بصره که به شیراز و اصفهان می رفتند مدتی را در این نقطه به سر می بردند.

دهملا در سال ۱۲۴۷ قمری به علت طاعون ویران گشت.بعد از آن به گفته اهالی محل ، ایل لر هم به این منطقه آمد .

ملا در فرهنگ محلی به معنی بزرگ و باسواد است .از این رو چون شخصی به نام ملا علی به همت مردم کانالی را برای آبیاری کشاورزی از شمال رود زهره به طرف مغرب حفر کرد . این مکان را به پاس زحمات این مرد بزرگ دهملا نامیدند.بعد از این سالها دهملا دوباره وضعیت مطلوبی رسید.به طوری که مردمی که از فارس به کربلا می رفتند یا به مکه ، چند روزی را در این مکان می ماندند.

سالهای نه چندان دور در این روستا حدود ۳۰ باب مغازه بوده از جمله زرگری، نمدبافی،جاجیم بافی، عبابافی، و کفاشی که در آنجا با چرم کفش درست می کرده اند و ...

در این روستا مراسم عزاداری ایام محرم و صفر بسیار زیبا و با شکوه انجام می شود .حدود ۶۰سال است که هیات ذاکران اباعبدالله در این منطقه مراسم محرم را برپا می کند. همچنین در دهملا تا قبل از انقلاب اسلامی مکتب خانه ای بود که اولین بانی آن ملاقربان نامی بوده است.

برگرفته از کتاب هندیجان تمدنی خفته در خاک تالیف: غلامرضا درویشی چاپ ۱۳۷۸