دهملا روستایی کهن

مرحوم سلطانعلی بهبهانی در کتاب سمینار خلیج فارس نوشته است: ((در نزدیکی هندیجان کنونی شهر آسک قدیم واقع بوده که بسیاری از جنگهای خوارج در نزدیک آن رخ داده است و نام این شهر در اشعار بعضی از شعرای عرب آمده ))

یاقوت حموی به نقل از مسعر بن مهلهل درباره ی این شهر چنین آورده است: (( آسک در حدود ارجان (بهبهان) و رامهرمز قرار دارد شهری است دارای آبادیها و در آنجا ایوان بلند نیکویی است در دشت بر چشمه یی خوشگوار.آن ایوان قبه ای بلند دارد و در آن مسجدیست و بر آن قبه آثار پرده ها ست که در دیگر بلدان ندیدم گنبدی محکمتر و بهتر از آن ،بر در غربی آن کتابی به زبان پهلوی در سنگ منقوش است.

میان آسک و ارجان ده ای است به هندیجان معروف(دهملای امروزی) صاحب آثار عجیبه و ابنیه قدیمه از پادشاهان گذشته می باشد.در آنجا دفینه هایی مانند مصر کشف می شود و تابوت هایی که از لحاظ صنعت بدیع است و آتشکده ها می باشد))

از مجموع کتب مختلفه دکتر احمد اقتداری چنین نتیجه می گیرد:

1-آسک مجموعه روستاهای آبادانی بوده که بین ریشهر(یا ریواردشیر شهری باستانی نزدیک بندر معشور قدیم که آثار تل کافران از آن بجا مانده) و ارجان واقع است

2-آسک به هندوان=هندیان=هندیجان قدیم (دهملای امروزی) نزدیکتر بوده است تا به ریشهر و البته تا به ارجان(بهبهان)

3-در زمانهایی، آبادیهای آسک با هندیجان اتصال داشته

4-کتیبه به خط پهلوی بر در غربی ایوان آسک منقوش بوده است

5-آبادیهای آسک و هندیجان (دهملا) و ریشهر گهگاه به هم پیوسته بوده است.

6- محل آسک بنا بر نوشته مرحوم سید محمدعلی امام شوشتری : آثار این شهر در سمت شمال غربی زیدون کنونی و در دامنه کوه سمت شمال گرگری(gergeri) (اکنون نیز این روستا وجود دارد)و غوله(ghola) است.

اقتباس از کتب سمینار خلیج فارس سلطانعلی سلطانی و جغرافیای باستانی خوزستان احمد اقتداری

حال به نقل از کتاب جغرافیای تاریخی خوزستان از سید محمد علی امام شوشتری آسک را شرح می دهیم:

{شهر آسک که به جنگ خوارج و دوشاب ممتاز و داشتن آتشفشان معروف است در نزدیکیهای بلوک زیدون بوده .اصطخری می گوید : آسک قریه ایست که مسجد جامعی ندارد و در اطراف آن نخلستان بسیار است و در انجا واقعه ازراقه اتفاق افتاده است که گویند چهل نفر از خوارج ، دوهزار نفر از لشکر بصره را بکشتند و دوشاب ارجانی که بافاق حمل می شود از آنجاست.

یاقوت حموی در صفحه ۵۱جلد یک می نویسد:( آسک از نواحی خوزستان نزدیک به ارجان میانه ان و رامهرمز و بین آن شهر و ارجان 2 روز راه است و بین ان و دورق(شادگان امروزی) هم دو روز است و آن شهری است دارای نخلستانها و آبها و در آن ایوانی بلند است و در دشتی بلند بر روی چشمه و درمقابل آن قبری بلند است که ارتفاع ان به صد ذراع می رسد و آن را قباد پدر انوشیروان ساخته و در خارج ان قبر گروهی از مسلمانان است که در ایام فتح شهید شده اند و در ان بقعه آثار پرده هاست.).}

سد آسک هم که امروزه بر رودخانه زهره زده شده است و بالاتر از روستاهای سویره و کنار مشراگه به همین دلیل آسک نامگذاری شده است چون زمانی این مناطق احتمالاً جزئی از آسک بوده اند.(عکس آن در قسمت عکسها موجود است)

از مجموع ای گفتارها بر می آید آسک جنوب شرقی دهملا قرار داشته است.

دهملا یا همان هندیجان بالای قدیم مرکز تمام رفت و آمدهای شهرهایی مثل ارجان در شمال غرب ، ریشهر در جنوب غرب و آسک در جنوب شرق و دورق در جنوب غرب بوده و این خود بر رونق این منطقه می افزوده . و بی دلیل نبوده که اگه امکانات زیادی برای مسافران و رهگذران داشته

در نقشه ای دیگر از استخری موقعیت دقیق شهر آسک با دایره ای قرمز در جنوب شرق مشخص شده است .در کنار شهر دورق مروبط به 1050 سال پیش

مشخصات این نقشه:

از ابواسحاق ابراهیم فارسی استخری(قبل از318تا 346 هجری قمری)=(930 تا 957 میلادی)

نقل از نسخه خطی ترجمه فارسی المسالک و الممالک استخری به خط ابن  ساوجی

کتابخانه موزه ملی ایران

با تشکر فراروان از وستا محبی برای تهیه این نقشه

درباره او   -  بعضی از وبلاگهای او

نقشه های قدیمی خلیج فارس    معماری بندر لافت 

   به نقشه توجه کنید