دهملا روستایی کهن

بکّو(bekkoo) گیاهی است خاردار با میوه ای عجیب که دهملا و اطراف آن پر است و تقریباً همیشه سبز است در بسیاری جاهای ایران آن را لگجی یا علف مار می نامند و در عربی به آن کبر و نام علمی آنCapparis spinosa  است که به اختصارcaper هم می گویند. این گیاه گونه ای بیابانی است که در همه اقلیمهای بیابانی کشور(سرد،گرم ،مرتفع و پست) می روید. این گیاه ساقه ای رونده دارد وبه خوبی شرایط تنش کم آبی را تحمل میکند. گستره رویشی آن از سیستان وبلوچستان تا آذربایجان وارتفاعات البرز مرکزی را شامل می شود. تقریبا در تمام طول سال گل ومیوه می دهد. .این گیاه بصورت بوته ای پهن و تا 60 یا 70 سانتی متر ارتفاع که در زمین های سفت و خاکی بیشتر می روید و کنار رود زهره هم فراوان است اول گل های سفیدی می دهد بعد کم کم یک میوه سبر پررنگ می دهدکه نهایت بزرگی آن اندازه یک انگشت می شود و بصورت کشیده است وقتی می رسد میوه اش در سحرگاه ها یا شفق می شکفتد و به صورت 4 برگ در می آید که مثل موز باز شده به چهارطرف تا می شود و مغز قرمز آن دیده می شود اصطلاحاً در این موقع می گویند بکّو فاق برده است و می شود آن را خورد.

 نکته عجیب آن است که شما نباید آن را با دندان هایتان بجوید چون مزه تلخی ناشی از تخم هایش احساس خواهید کرد بلکه باید آن را با زبان لیس زد و قورت داد که شیرین است و به هیچ وجه شبیه هندوانه نیست نه در شکل و نه در مزه فقط پوست سبز و درون قرمز این اشتباه را بوجود آورده .

دهملایی ها صبح زود یا سحر بلند می شدند و به اطراف روستا می روند جاهایی که بوته های فراوان آن هست سپس بکّو های رسیده را می چینند و در سبدی می گذارند این کار بصورت آرام باید صورت گیرد وگرنه مغز قرمز آن به راحتی از پوست سبزش جدا می شود بر اثر این کار دست ها هم قرمز می شود .سپس به طریقی که گفته شد می خورند.هیچ بکّوی قرمز و فاق برده ای را ظهر یا بعد از آن نمی توان یافت . پوست سبز رنگ آن د ر دهملا خورده نمی شود ولی در سایر کشورها خورده می شود

روباه ها و سایر حیوانات شب هم بکّوهای رسیده را می خورند و پوست آنها به بوته (بنّه bonneh) باقی می ماند و پس از روزی خشک شده و می افتد .این گیاه جز فرهنگ مردم است و سالهاست که وجود دارد بطوری که عادی ترین گیاه در روستا است و هیچکس با آن کاری ندارد خود رشد می کند و بزرگ می شود بوته ی آن هم  همیشه زنده است .

این گونه یکی از مواهب بی شمار مناطق بیابانی است که در صورت برنامه ریزی می تواند منبع درآمدی مطمئن به حساب آید. از میوه آن در تهیه مربا و ترشی استفاده می شود. هر شیشه یک کیلویی ترشی این روزها به مبلغ بیش از2000 تومان به فروش می رسد.اخیرا در فارس با راهنمایی منابع طبیعی این استان کشت و گسترش وبهره برداری از این گونه با استقبال زیادی مواجه شده است.

شناخت علمی بکّو

بکّو یک بوته خاردار 2 ساله است که برگ های گرد و گوشتی و گل های سفید مایل به صورتی دارد .بوته آن بومی مناطق مدیترانه ای است به طور وحشی در دیوار ها و صخره های ساحلی عمدتاً  رشد می کند .خوردن شکوفه و میوه آن بسیار معروف است و میوه آن به انگلیسی  caper berry  هم می گویند یعنی توت بکّو که معمولاً به صورت ترشی مصرف می شود

بکّو یا لجگی بسیار متنوع است از نظر گونه های بومی و دانشمندان از روی تقسیمات شناخته شده هرگونه می توانند منشاء و خاستگاه بکّو های آماده شده تجاری را شناسایی کنند

این گیاه بوته ای، شاخه های زیادی با برگ هی ضخیم و براق دارد که بیضی مانند است .گل هایش کامل و خوش نما با 4 کاسبرگ و 4 گلبرگ سفید مایل به صورتی است.پرچم های بلند و بنفشی در وسط گلبرگ هایش دارد و خال های سیاهی در بالای این پرچم ها وجود دارد .

استفاده غذایی

نمک و ترشی بکّو معمولاّ به عنوان چاشنی استفاده می شود .بکّو یک جز همیشگی در آشپزیهای مناطق دریای مدیترانه است .میوه های بزرگ نشده که در حد یک شکوفه هستند وقتی قابل چیدن می شوند که رنگ سبز زیتونی تیره پیدا کنند و در این موقع اندازه یک دانه ذرت هستند .آنها را در آب نمک یا سرکه برای ترشی می خوابانند.

بکّو همچنان یک جزء مشخص در غداهای جزیره سیسیل و ایتالیای جنوبی می باشد غذاهایی مانند سالاد ، پیتزا و غذاهای گوشتی و سسهای ماکارونی و همچنین به جای زیتون برای آرایش غذا به کار می رود .

بکّو های بر اساس اندازه طبقه بندی و فروخته می شوند به این صورت :0تا 7 میلی متری و 7تا 8 -8تا 9 – 9تا 11 – 11تا 13 و بالای 14 میلی متر البته این بکّو های ایتالیایی بسیار نسبت به بکّو های دهملا کوچکترهستند چون که بکّوهای ما موقع رسیدن تا 5 سانتی متر هم می رسند

در جدول زير ارزش غذايي ميوه بكو مشخص شده است

استفاده دارویی

در طب یونان یک چایی از ریشه سبز بکّو ساخته می شود و بکّو های کوچک تازه درآمده را برای درمان رماتیسم مفید می دانند و دستورالعملهایی برای استفاده از ریشه ،تخم و جوانه بکّو دارند به منظور درمان خود ادرای و التهاب پوست دارند . بکّو در یونان قدیم به عنوان ضد نفخ استفاده می شده و قدمتی بسیار دارد و یک گیاه باستانی محسوب می شود

منبع قسمت دارویی و غذایی: ترجمه ای از ویکپدیا