دهملا روستایی کهن

بعد از برچیده شیدن بساط شیخ خزعل در خوزستان در سال 1303 هجری شمسی و بدست گرفتن حکومت خوزستان به دست دولت ، همچنان روستاهایی مانند دهملا و اطراف آن زیر نفوذ خانها و میرهای وابسته به دولت بودند که باج زمین از مردم می گرفتند و هرسال در موقع برداشت گندم جیره این افراد نیز باید داده می شد .از جمله این افراد میر غضبان نامی بوده که محل استقرارش روستای سویره بود و در دهملا هم افرادی داشته و به واسطه آنها زمین هایی را گرفته بود که مردم روی آن زمینها کار می کردند و به عنوان شکرته یا شیرینی به او درآمدش را می دادند .از جمله این زمینها زمین شابولقاسم بود. که در انتها ماجرای آن بیان می شود

در آن زمان خانه های دهملا همه کنار رود زهره و اطراف برج بوده و در منطقه ای بلند قرار داشته ، خانه هایی گلی و کوچک که از حدود حسینه ی فعلی تا نزدیک گدار خندق خانه بوده که الان هیچ خانه ای در پشت سد دور روستا سمت قبله نیست و فقط زمین های ماسه ای است . خانه ای که رضاشاه هم در آن مستقر شده بود نیز جز همین خانه های ویران شده است که در سمت قبله برج قرار داشته .در خود برج نیز قریب به 40 خانه بوده و تقریباً منطقه ای که الان 80 درصد دهملا را تشکیل می دهد زمین بایر و یا مزرعه بوده به طوری که آب رودخانه در هنگام سیلاب از دره ای به نام دره شیطونی روبروی منزل فعلی حاج مسعود قنواتی به داخل روستا می آمد و گودالی را که هنوز هم وجود دارد تا زمین مسجد جامع را پر آب می کرده به نحوی که زنها با وسیله ای به نام اشلونگ (oshlong) رخت ها را در این آبها می شستند که کاری طاقت فرسا بوده و بر اثر ضربه چوپ لباس ها را تمیز می کردند . به هرحال در این منطقه پایین دست هیچ خانه ای نبوده

قبرستان دهملا نیز آن زمان اطراف امامزاده عبدالله(شاهزاده عبدالله) بوده که بعدها با گسترش روستا به توصیه دکتر نجفی به بیرون روستا و جایگاه فعلی انتقال یافت .

کسانی که می خواستند از بالا و اطراف برج به سمت پایین کوچ کنند با این گفته سایرین مواجهه می شدند که : ( خودتان تنها در آن بیابان نمی ترسید ،کجا می خواهید بروید خانه بسازید ) .از جمله اولین منازلی که پایین ساخته شد ،منزل حاج احمد قنواتی در کنار مسجد جامع امروزی بود که امروزه خانه او در وسط روستا واقع شده و دیگری مرحوم استاد فرج دهقان بود که سمت شمال تل خانه ای نزدیک مسجد کوچک روستا ساخت . بعدها بقیه نیز کم کم پایین امدند تا قریب به 200خانه پایین ساخته شد .

خانه های اطراف برج و دهملای نه چندان قدیم کلاً ویران شد و به دلیل این خرابی تل افزابش ارتفاع یافت .

شاید بتوان گفت در زمانهای بسیار دور بارها این اتفاق افتاده بود که این تل پهناور در سمت جنوب شرقی به این ارتفاع امروزی رسیده ،چنان که اختلاف کف خانه های بالای تل تا کف روستا به 3 متر هم می رسد. احتمالاً با کاوش در این منطقه آثار قدیمه بدست آید .(اما چه کسی کاوش کند؟)

جاده خاکی روستا به طرف هندیجان هم جاده کنار رود بوده که از بی بی علیه می گذشته و به سمت روستای چم خلف می رفته و گذشتن از کنار امام زاده بی بی علیه در کنار رود زهره که بنایی تنها و خلوت با درختان زیاد است ، خود شجاعتی می خواسته و مردم بارها در آنجا گزارش جن و موجودات عجیبه را بر اثر ترس یا واقعیت ذکر می کردند به طوری که دیدن آنها در آنجا امری عادی به نظر می رسیده . و این خود مشکلی بر مشکلات بوده.

در این زمان لنج هایی از هندیجان روی آب زهره که پر آب تر از اکنون بوده به سمت دهملا می آمده و بارانداز آن در محل گدار سید رحیم بوده و بعد از آن بر می گشتند و بار آنها معمولا خرما بود که به مردم می فروختند این مساله را معمرین روستا همه به یاد دارند .

همچنین کرجی (بلمی مسطح ساخته شده به دست روستا نشینان بالادست ) که به آن شاش می گفتند هم از بالا دست زهره برای فروش هیزم به دهملا می آمده .خلاصه زهره محل تردد بلمها بوده و امروزه با کم آب شدن رود زهره و عقب رفتن لنج ها ، هندیجان پایین یا همان هندیجان کنونی اعتبار یافته و دهملای باستانی کم اعتبار شده .

در اینجا باید یادی هم از مرحوم ماشاءالله امینی به میان آید کسی که پیمانکار دبستان دهملا بود و آن مدرسه تاریخی را با وجود مخالفتهایی بنا نهاد .

چون آبیاری در آن زمان مشکل بوده مردم غالباً اطراف روستا را کشت می کردند ، لذا زمینهای شابولقاسم را که دورتر از دهملاست برای باج افراد وابسته به دولت کاشته می شد . این زمینها مقداریش را خانواده فدعمی ها در دست داشتند و بقیه اش را سایرین کشت می کردند که برای مصارف میرهایی مثل میر غضبان کاشت می شد .تا زمانی که حاج سلمان ادهمی (در عکس دیده می شود) ومرحوم کل حسین حیدری و مرحوح حاج عبد دو یا سه تلمبه (مکینه)به صورت قرضی آوردند و آبیاری 90 هکتار این زمین پهناور را به صورت اجاره ای و مزارعه ای و چهار یک ، چندین سالی بر عهده گرفتند . ولی بعد از چند سال کم کم ادعای مالکیت آن را کردند و زمانی که دولت در دهه ی 40 شمسی برای تقسیم زمینها مامور فرستاد ، با شهادت جمعی از روستاییان فامیل به نفع این 3 نفر و به ازای آب دادن چند ساله این زمینها ، شابولقاسم به حاج سلمان ادهمی رسید که اعتراضات بسیاری نیز در برداشت و باعث شروع نوعی دودستگی در دهملا شد .البته در همان سالها 30 هکتار آن به بازیار حاج سلمان یعنی مرحوم دهدار صفر محمود آبادی از طرف دولت داد شد . و 60 هکتار برای حاج سلمان باقی ماند که هنوز در دست اوست .

سالها بعد در قضایای سرباز گیری از دهملا و انتخاب کدخدا ، طرف مقابل این کار را بی پاسخ نگذاشت و دعواها در آن زمان به اوج خود رسید و دو دسته قنوات و فدعم یا همان براک در دهملا بوجود امد .که امروزه بر اثر گذشت زمان و مهاجرت و مرگ و میر سران این مساله بسیار کمرنگ شده است و تمام ساکنین روستا همه با هم در صلح به سر می برند و این مسائل به خاطراتی بدل شده و هدف از ذکر آن هم در اینجا بیان تاریخ 85 سال گذشته دهملا بوده به سبب عبرت گرفتن از ایام گذشته و ساختن آینده ای بهتر درکنار هم .به امید آن روز