دهملا روستایی کهن

بازی های محلی دهملا : دارکلی ، اش تی تی ، آزاد ، پیتو ، دوز،

در دهملا بازی محلی بسیار است .بعضی از این بازی ها هنوز انجام می شود و برخی دیگر فقط قدیمتر بازی می شد و اکنون بازی نمی شود در این نوشتار بازی هایی که هنوز به صورت اندک بازی می شود توضیح داده می شود .این بازی ها از نوجوانان گرفته تا جوانان بالای 25 سال انجام می دهند . از جمله اینها بازی خوب و ورزشی دارکلی(dar-keli) یا همان چو کلی است که شرح آن در ادامه داده می شود ...

بوسیله دو چوب انجام می گرفت .یکی از چوب ها که چوب کلفتی هم بود به اندازه یک عصا بلندی داشت حدود یک متر و به آن دار یا چو می گفتند و دیگری چوب کوچکی بود که یک وجب طول آن بود و دو سر آن را مانند مداد می تراشیدن این چوب کمی از چوب دار نازکتر بود و به آن کلی(keli) می گفتند .

بازی به این صورت به طور 2 نفره انجام می گرفت که یک گودال کوچک به نام کال(kaal) یا گال می کندند که قطر آن تقریباً به اندازه کلی بود یعنی یک وجب کنده می شد .سپس کلی را روی کال می گذاشتند و نفر اول بوسیله چوب دار با زدن ضربه ای به زیر کلی که زیر آن هم گود بود ، کلی را از زمین بلند می کرد و به هوا پرتاب می کرد و هنگامی که کلی می خواست به زمین برگردد با چوب دار مانند بیس بال به آن ضربه ای محکم می زد تا به مسافتی دور پرتاب شود . در اینجا اگر نتوانسته بود ضربه بزند و به اصطلاح بوش می رفت یا فس در اصطلاح دهملایی ، آنگاه سوخته بود و نفر دوم پشت گود می ایستاد .

اما اگر ضربه زده بود هرچه دورتر بهتر .نفر دوم چوب دار را در دست می گرفت و با زدن ضربه ای عمودی به نوک تراشیده کلی آن را از زمین بلند می کرد و او هم هنگام برگشت کلی به طرف زمین ضربه ای محکم به آن می زد که هدف ضربه به طرف کال بود .و این کار نفر دوم 3 بار انجام می شد یعنی نفر اول با یک ضربه کلی را از کال دور می کرد و نفر دوم با سه ضربه از جای افتادن کلی آن را به طرف کال برمی گرداند .یعنی هر ضربه آن را مقداری نزدیکتر می کرد

حال اگر نفر دوم نتوانست کلی را تا یک قدمی کال با سه ضربه بیاورد  ،باید مسافت باقی مانده را به نفر اول سواری یا قلندون (ghalandon)بدهد به اصطلاح کول کند که منظور پشت او سوار شود و او را به پیش کال بیاورد و این پاداش برنده بود . این چوب ها معمولا چوب درخت گز بودند که در دهملا فراوان هست .بعد که تنبیه اش انجام شد نوبت بازی او می رسد .

این بازی تماشگر زیاد دارد معمولا یکی از آنها هم داور می شود که با قدمهایش می شمارد که کلی یا چوپ کوچک به نزدیک کال به اندازه یک مناسب رسیده یا نه .

فصل بازی هم بیشتر تابستان و پاییز بود .

اش تی تی(esh-ti-ti) یک ورزش و بازی گروهی است که اخیراً به نام کبدی هم در ایران و جهان معروف شده و دارای فدراسیون هم شده است .

به این صورت که : در ساحل یا همان بال رود جایی که تاش(tash) باشد .یعنی ساحل شنی خوب .یک خط دراز به طول 3 متر یا بیشتر می کشیدند و دو گروه چند نفره می شدند .یک گروه این ور خط و دیگر گروه طرف دیگر خط می ایستادن .بازی با حمله یکی از نفرات یک گروه به سمت نفرات گروه دیگر آغاز می شد ولی به محض اینکه پای نفر مهاجم از خط رد می شد و به میدان حریف می رسید باید کلمه ی اش تی تی را با صدای بلند و بدون مکث می خواند به این صورت که اش تی تی تی تی تی و تا در میدان حریف بود باید تی آن را می گفت اگر صدایش قطع شده بود سوخته بود و از زمین کنار می رفت .مهاجم باید یکی از نفرات حریف را به داخل زمین خود بکشد قبل از اینکه صدایش قطع شود .اگر کشید، آن نفر کشیده شده سوخته است و بیرون می رود .

اما در زمان کشیدن یار حریف بقیه می توانند به کشیده شده کمک کنند و نگذارند او را ببرد ولی هر کس به مهاجم دست زد اگر مهاجم برنده شده در این گیر ودار او هم می سوزد یعنی اگر 4 نفر به هوای کمک به مهاجم دست زدن و مهاجم یار را برد هر 4 تا سوختنه اند .ولی اگر مانع مهاجم شدند و مهاجم را تا موقع قطع صدا معطل کردند ،مهاجم سوخته است . ولی اگر مهاجم قبل از قطع صدا برگشت و یار را هم نبرد فقط کسانی که با او تماس داشتند سوخته اند .

در یک صورت هیچ کس نمی سوزد که مهاجم به هیچکس دست نزد یعنی همه فرار کنند و خودش هم برگردد.

این حمله کردن نوبتی عوض می شود و بار دیگر تیم دیگر حمله می کند .

زمین بازی سرتاسر است و از دو طرف محدودیتی ندارد . این بازی مانند کشتی است و زور نگه داشتن خود و دیگران و کشیدن را می طلبد و بازی نفس گیری است

آزاد هم ورزش دو است هم بازی .بعضی جاها هم به آن نجات می گفتند .

یک بازی گروهی است به این صورت که 2 تیم می شوند و یک نفر دستش را به حالت قلاب می گیرد یعنی انگشتان دو دستش در هم می رود و دستش را باز می کند .همه نفرات به نوبت در دست او ضربه ای مانند کاراته می زنند هر کس را که او با دستانش قفل کرد باخته و تیم مقابل شروع کننده ی بازی است و اول فرار می کنند .همه جا هم می توانند بروند در همه خیابانها .اما یک دقّا (daqqa)یا جایی که محل شروع بازی است و ایستگاه اصلیست مشخص می کنند . تیم تعقیب کننده به دنبال فراری ها می روند و باید دست به سر آنها بزنند .دست به سر هر کس زدن او را گر(gar) کرده اند یعنی او اسیر است و باید به محل دقّا برود و سپس یک نگهبان هم برای او می گذارند و سایر نفرات کار گر کردن را دنبال می کنند . در این هنگام نفرات فراری می توانند حمله کرده و با دست زدن به یا اسیر خود او را آزاد کنند ولی نگهبان می تواند با دست زدن به کله سر آنها ،آنها را نیز گر کند و به نفرات اسیر شده اضافه نماید . معمولا یک نفر همیشه خوب می دود و گر کردن او مشکل است و نهایتاً او را چند نفری محاصره می کنند تا گر شود و وقتی همه نفرات اسیر شدند نوبت تیم اول تمام است و حال تیم دوم فرار می کند به همین صورت ادامه می یابد تا خسته شوند و آخر هر تیمی بیشتر نوبت داشته آنها برنده اند .معمولا گر کردن همه نفرات بیش از نیم ساعت تا حتی یک ساعت طول می کشد . این بازی استارت زیادی در دو می خواهد و نوعی دو سرعتی محسوب می شود و در مواقع زیادی نفرات در حال استراحت و بررسی جایگاه همدیگر هستند و موقع حمله مانند شکار پلنگ و آهو با یک استارت هر دو باید بدوند.

این بازی خیلی معروف است و همه جا به نوعی بازی می شود به آن در دهملا پیتو (pitoo) می گویند که بازی جدیدی نسبت به بقیه هست یعنی حدود 15 سال است که رونق دارد چون قدیمتر توپ آن که به توپ ربنی (rebeni) هم معروف است وجود نداشت . این توپ همان توپ سبز رنگ تنیس است که به اندازه یک مشت است .

بازی این طور است که هفت سنگ پهن را روی هم می چینند و مانند بیس بال عده ای پشت ستون کوچک سنگی با فاصله دو متری می ایستند که یک نفر آنها هم توپ را در دست دارد و تیم دیگر مقابل آنها و با یک فاصله ای از سنگها می ایستند .

تیم اول با پرتاب توپ باید همه سنگها را بریزد و تیم مقابل باید توپ پرتاب شده و برخورد کرده به سنگ ها را که به طرف نامعلومی می رود بگیرند و قبل از اینکه تیم اول دوباره سنگها را بچیند آنها را با ضربه توپ بزند اگر زد تیم اول بازنده است ولی اگر تیم اول سنگها را چید آنها برنده اند .یک قانون وجود دارد و آن اینکه هر کس توپ پیتو را گرفت نبادید از جایش حرکت کند فقط می تواند به دیگر یارانش پاس بدهد و دیگران که نزدیکتر به محل سنگهایند توپ را بگیرند و یاران تیم اول را بزنند .بازی به نوبت انجام می گیرد.

بازی بل بگروس (bol-bogoros) که به معنی پراندن توپ و گریختن هست هم با این توپ انجام می شود که دیگر سنگ ندارد بلکه توپ را به هوا پرتاب می کنند و همه فرار می کنند هرکس توپ را گرفت باید سرجایش یاران حریف را بزند یا پاس بدهد و هر کس توپ خورد هم بیرون می رود تا یک تیم همه یارانش بیرون روند

دوز (douz) یا دوز بازی فقط بازی فکری هست و هیچ فعالیت جسمی ندارد مانند شطرنج هست .از دیگر بازهای فکری دهملا خسّه گالک(khasseh-galak) یا هسته و کال هست .که بعدها توضیح داده می شود .

اما دوز که بازی بسیار قویست به این صورت است که مربعی روی زمین کشده می شود و دو قطر آن و خطی که وسط اضلاع را هم به هم وصل می کند کشیده می شود .این مربع به اندازه بین دو نفره نشسته است. مثلا 20در 20سانتی متر و مجموع نقاط تقاطع خطها 9 نقطه می شود یعنی هر ضلع یا خطی 3 نقطه که محل قرار گیری سنگهاست .

هر نفر 3 سنگ ریز بر می دارد و یکی نخست اولین سنگش را روی نقطه ای می گذارد و بعد نوبت نفر بعدی است . همینطور هرکسی که بتواند سه سنگ متمایز خود را روی یک خط قرار بدهد برنده ست . نباید دیگری اجازه چنین کاری به نفر مقابل بدهد و خط هم می تواند هر خط مستقیم یا قطری باشد .نفر اول هم معمولا سنگش را وسط مربع می گذارد .یعنی وقتی نفری روی خطی دو سنگ گذاشت نفر دوم باید سنگ خود را روی نقطه سوم بگذارد تا او مجبور بشود جایی دیگر سنگش را بگذارد .

سنگهای یک نفر هم باد دیگر باید متفاوت باشد که قاطی نشود .این بازی می تواند با کشیدن دو مربع در هم و با 5 سنگ برای هر نفر هم بازی شود که این بار باید 5 سنگ روی یک خط قرار گیرد .بازی بسیار فکری می باشد .

گلوله بازی یا فنگ هم مانند همه شهرها در دهملا انجام می شد که با دو یا سه کال یعنی گودال کوچک و چند گلوله انجام می شد و به این صورت که ایستاده گلوله را پرتاب میکردند به نوبت یا کال را می گرفت یا جایی می ایستاد .نفر دوم هم یا گلوله اولی را می زد یا کال می گرفت یا جایی دیگر می ایستاد .نوبت بعد از محل قرار گیر هر گلوله باید ضربه ای به گلوله دومی به اصطلاح تیر بزند یا کال را بگیرد .کالها در طول هم بودند به فاصله یک متر و نیم هر 3 تیر یک گلوله برنده می شدی و نفر دوم باید این گلوله را می داد .هر کالی هم که می گرفتی مانند یک تیر محسوب می شد . هرگاه کال را گرفته بودی از محل کال بازی را به قصد تیر یا کال دیگر شروع می کردی .بازی به صورت برنده شدن گلوله یا کتک زدن به کف دست حریف بود .تا گلوله ها را همه یک نفر ببرد .بازی زیاد جالبی نبود هم حالت قمار داشت و هم دعوا زیاد درش بود . دو نوع شیوه پرتاب هم بود بصورت معمولی و دیگری آبادانی که که با ضربه انگشت بزرگ رو به بیرون پرتاب می شد مانند موقعی که به هندوانه به قصد رسیدن یا نرسیدن آن ضربه می زنند .ولی در این حالت کف دست به سمت بالاست . در این بازی هر نفر یک کال دارد و تعداد نفرات به اندازه تعداد کالهاست.

گلوله ها هم شیشه ای و کوچک بودند در رنگهای مختلف که رنگ پرچمی آن از همه بهتر بود .رنگهای دیگر شیری و آبی به رنگ آب و قهوه ای بود .

بازی ها در دهملا هم فکر بچه ها و هم جسم آنها را می ساخت که امروزه شاید کمتر از قبل بازی شود و بیشتر فوتبال بازی می کنند . به هرحال این بازی ها جزئی از فرهنگ دهملا هستند و باز های دیگر که در آینده می نویسم.