دهملا روستایی کهن

حکومتهای پادشاهی درایران قبل از اسلام

پیش از تاریخ

مهاجرت آریائیان به ایران

سلوکیان

اشکانیان (۲۵۰ ق. م ۲۲۴ م) که از تیره ایرانی پرنی و شاخه‌ای از طوایف وابسته به اتحادیه داهه از عشایر سکاهای حدود باختر بودند، از ایالت پارت که مشتمل بر خراسان فعلی بود برخاستند. نام سرزمین پارت در کتیبه‌های داریوش پرثوه آمده‌است که به زبان پارتی پهلوه می‌شود. چون پارتیان از اهل ایالت پهله بودند، از این جهت در نسبت به آن سرزمین ایشان را پهلوی نیز می‌توان خواند. ایالت پارتیها از مغرب به دامغان و سواحل جنوب شرقی دریای خزر و از شمال به ترکستان و از مشرق به رود تجن و از جنوب به کویر نمک و سیستان محدود می‌شد. قبایل پارتی در آغاز با قوم داهه که در مشرق دریای خزر می‌زیستند در یک جا سکونت داشتند و سپس از آنان جدا شده در ناحیه خراسان مسکن گزیدند. پادشاهان این سلسه خود را وارث ملک پادشاهان قدیم پارس (هخامنشی ها) خواندند. چنانکه از یک مورخ یونانی (آریان) نقل شده است، نسبت خود را هم به هخامنشی ها رساندند، اما، شاهنشاهی پارت با شاهنشاهی هخامنشی به کلی تفاوت داشت. نه تنها نظام حکومت آن هرگز استواری و انسجام آن دولت را دارا نبود.قلمرو ایلامی ها را در یز می بینید به رنگ سبز

قلمرو آنان که شامل تعدادی دولت های مستقل دست نشانده هم می شد، در آنچه به وسیله ی حکام (ساتراپ های) اشکانی اداره می شد، شامل هجده استان ( ساتراپی ) بود که یازده استان را از استان های علیا و هفت استان را، استان های سفلی می خواندند. استان های علیا، شامل ولایات شرقی این قلمرو و استان های سفلی خوانده می شد. تعدادی از استان های سابق هخامنشی هم در این دوره به صورت امارت های مستقل در اطراف این ولایت وجود داشت. فرمانروایان این مناطق خود را متحد و تحت الحمایه ی اشکانیان می شمردند. اما، در عین آنکه به پادشاه متبوع خود باج می دادند و در هنگام ضرورت، سپاه مجهز زیر فرمان او قرار می دادند، در سایر امور استقلال داشتند. بنابراین، در برخی موارد هم از تبعیت دولت پارت خارج می شدند و به تبعیت دولت مهاجم یا مخاصم در می آمدند. بدین گونه، قلمرو اشکانیان شامل یک مجموعه ی ملوک الطوایفی بود که خاندان ارشک، در راس آنها قرار داشت. اتحاد آنها، به خصوص در مواقع جنگ، وحدت و تمامیت قلمرو ارشک ها را تامین می کرد. تعدادی از این دولت های تابع که در نهایت جزو قلمرو رسمی پادشاه اشکانی محسوب می شدند، از این قرار بود :

1.امارت میسان (Mesene) که در سرزمین های میان رودان جنوبی در اطراف مصب دجله و فرات قرار داشت و مرکز آن به نام «خاراکس» (Charax) تقریبا در محل خرمشهر کنونی واقع بود.

2. امارت پارس که پادشاهان کوچک محلی آن، از زمان سلوکیان مستقل بودند. در عهد اشکانیان، قسمتی از نواحی جنوبی کرمان هم به آنان تعلق یافت. قلمرو آنان، کانون آیین زرتشت و آتش مقدس قوم بود و با آنکه اشکانیان آنجا را به انقیاد درآوردند، دعوی استقلال آنان باقی ماند.

3. امارت ایلام (Elymais) در شرق دجله که شامل شوش و اهواز کنونی بود و تا قسمتی از دره های زاگرس ادامه داشت. با آنکه مهرداد اول آنجا را تسخیر کرد، بعدها دوباره استقلال محلی یافت و بارها در مقابل اشکانیان قیام کرد. و مورد نظر ما هم همین ایلامی ها هستند .این ایلامی ها بازمانده تمدن بزرگ ایلامی(Elamite) در سه هزار سال قبل از میلاد مسیح بودند که اگرچه تمدن ایلامی منقرض شده بود و دولت هخامنشی بر سرکار بود. اما تعدادی از ایلامی ها که زنده مانده بودند هنوز در منطقه قدیمی خود یعنی خوزستان بر سرکار بودند و در زمان اشکانی یعنی 200 سال قبل میلاد مسیح تا 200 سال بعد میلاد مسیح به پایتختی شوش در آنجا حکومت می کردند و زیر نظر اشکانیان بودند. این حکومت بوسیله کمناسکیرس تشکیل شد .ایلامی ها کماندارن بزرگ و حکومت محلی منطقه خوزستان بودند .قلب حکومت ایلامی نزدیک کوههای زاگرس یعنی بهبهان تا ایذه امروزی بوده که سنگ نوشته های به زبان آرامی در این مناطق از خود به جای گذاشته اند .آرامی زبان اداری دولت اشکانی بوده اگرچه زبان پهلوی هم در این دوران وجود داشته است.

امپراتوری اشکانی در دوره اقتدارش از رود فرات تا هندوکش و از کوه‌های قفقاز تا خلیج فارس توسعه یافت. در عهد اشکانی جنگ‌های ایران و روم آغاز شد. سلسله اشکانی در اثر اختلافات داخلی و جنگ‌های خارجی به تدریج ضعیف شد تا سر انجام به دست اردشیر اول ساسانی منقرض گردید.

در اینجا عکسهای از سکه مکشوفه در یکی از تل های دهملا را مشاهده می کنید که شامل سه سکه است که احتمالا عکس فرمانروا ایلامی کمناسکیرس (Kamnaskires) و بالای سرش ماه و ستاره و در پشت سرش لنگر کشتی که علامت ایلامی ها بوده دیده می شود. این سکه از آلیاژی از جنس بیشتر نقره و کمی مس یا طلا به نام billon یا برنز ساخته شده است . قطر سکه 27 میلی متر و وزنش 7/15 گرم است .

در اینجا عکسی از نمونه سکه های دهملا نشان داده می شود که در جایی دیگر کشف شده(احتمالا شوش) را مشاهده می کنید که تصویر واضحی از این حکمران را نمایش می دهد و آدرس سایت موزه ای که این سکه و نمونه های مشابه در آن نگهداری می شود با کلیک بر عکس باز می شود.

این سکه قدمت دهملا و منطقه اطراف آن و تل های باستانی آن را به دوره اشکانیان یعنی 2200 سال پیش بر می گرداند و همین امر ضرورت حفظ این آثار را دو چندان می کند . امید است به زودی موزه اشیا باستانی دهملا در روستا افتتاح شود . تا باعث رونق و گردشگی روستا شود .

حکمرانان ایلامی که در منطقه جنوب غربی خوزستان یعنی دهملا (هندیجان قدیم) –شهر آسک - شوش و اهواز حکومت می کردند به ترتیب چنین است . و احتمال زیاد با توجه به کشف این سکه تمام تل های باستانی دهملا و منطقه شابولقاسم تا مناطق بزی و کوت مهنا و حوزه شهر آسک متعلق به این یازده حکمران ایلامی در دوره اشکانیان می باشد . البته بعدها در این مناطق باز زندگی ادامه داشته و چنانکه قبلا سکه ای با نشان شیر وخورشید پیدا شد تا اول دوره قاجار نیز این مناطق رونق داشته اند .