دهملا روستایی کهن

گفتگو با حسین چاروسایی

در تاریخ 28 دی ماه گفتگویی با مشهدی حسین چاروسایی که از مسن ترین افراد روستاست و بیش از هشتاد سال سن دارد در خانه ایشان درباره گذشته داشتیم که مطالب مختلفی به صورت جداگانه ذکر شد خلاصه مطلب در چندبخش ارائه می شود .

مطالبی که از گذشتگان شنیده چنین حکایت دارد که : ملا علی مراد نامی به دهملا آمده(احتمالا از طرف روستاهای بالاتر از رامهرمز و نزدیک به کوه های اطراف آن آمده بوده است) و بنای برج یا قلعه روستا را ایجاد کرد و در دهملا ساکن شد و نهر را به ترتیبی که ذکر می شود حفر کرد .روزی ملاعلی مراد هنگام زراعت اشیا قدیمی(گنجینه ای ) در شنانه دهملا پیدا می کند و این ماجرا در حدود زمان قاجار یعنی بین 150 تا 200 سال پیش بوده .در این زمان مرکز حکومت منطقه ای شوشتر بوده و او به کمک دو فرزندش این خمره ها را بیرون می آورد و به حکومت در شوشتر می برد می گوید با فروش این خمره و گنجینه قدیمی در آن می خواهم در دهملا یک نهری حفر کنم و باعث رونق کشاورزی شوم.حکومت هم قبول کرده و وسایل لازم و کارگر و خوراک را به او می دهند و از حدود لنگیر تا دهملا به سرپرستی این مرد نهر دهملا حفر شد . و احتمالا به واسطه اینکه عمارت برج دهملا و نهر دهملا را همین ملا علی مراد درست کرده بوده و باعث رونق محل شده بوده نام دهملا از این زمان ده ملا شده بود. لازم به ذکر است که دهملا از زمان اشکانیان در 2200 سال پیش دارای سکنه بوده اما احتمالا با عدم رونق در دوره ای مواجه شده بوده است و دوباره توسط ملا علی مراد که به این محل آمد رونق یافت . به گفته حسین چاروسایی از جمله کسانی که در حفر نهر شرکت داشتند: از خویشاوندان خود ملا علی مراد معمار قنبر ، معمار حسن و معمار عباس بودند.

در زمان حفر نهر هیچ کدام از دهات های اطراف رونق و آبادی نداشته اند و آب فقط به دهملا می رسیده و نهر را با بیل های عثمانی کندن . بعدها پس از سالیان که روستاها زیاد شدند و برداشت آب از جوی زیاد شد و خشکسالی هم به وجود آمد نهر خشکید ولی بعدها دوباره به زور سرهنگ قویمی که مامور حکومت رضا شاه بود نهر بازسازی شد و او مردم دهملا را به بیگاری گرفت و و جوی را تا هندیجان ادامه داد و مردم را وادار کرد که کپر برایش بسازند .

چندین توپ در برج وجود داشته که خود مشهدی حسین هم زمانی آنها را دیده است .که در زمان جنگ توپ را کنار شاهزاده عبدالله می گذاشتند و به سمت برج شلیک می کردند .

چهار سال پیش از نوادگان همان ملا علی مراد که اکنون به روستای رود زرد بالاتر از رامهرمز به طرف ایذه کوچ کرده اند به وصیت پدرش به دنبال اقوامش در دهملا امد و همان ماجرا ساخت برج و نهر و چم ملا را هم تعریف کرده است. و با مشهدی حسین چاروسایی ابراز خویشاوندی کرده است .

بعدها که برج ویران گردید میرعبدالله (ازخانهای که با شیخ خزعل هم پیوند داشته اند و دارای دار و دسته و تفنگدار در منطقه بودند و باج هم از مردم می گرفتند و نهایتا رضاشاه بساط آنها را برچید و اندکی ازآنها باقی ماند)به واسطه پیوند خویشاوندی برای خانواده ملا فدعم برج کوچک دیگری کنار برج قدیمی درست کرد که این برج جدید معمارش خانعلی بوده است و لذا دو برج بوده که قدیمی توسط ملاعلی مراد درست شده و دیگری بعدها درکنار خرابه های برج قبلی توسط عوامل میرعبدالله درست شد و در برج هم چندین خانه زندگی میکردند

نفت از آبادان با لنج در بشکه می گذاشتند و از دریا و رود زهره تا دهملا می آوردند و در اسکله ای توسط فردی به نام سکیاس ارمنی تحویل گرفته می شد و از این به بعد با ماشین به آغاجری می بردند . و این نشان می دهد که سطح رود زهره بالاتر بوده چنانکه لنج یا قایق بوم دار هم در آن می آمده . گفتنی است که خرابه های این اسکله تا سالیان کنار خانه مرحوم سید محمد وجود داشت .

مشهدی حسین افزود که در دهملا در محل خانه حاجی قاسم حیدری کارگاه درست کردن ارده بوده و سنگهای آن بوسیله آسیابی توسط دو قاطر می چرخید .جوی آبی همبرای این کارگاه وجود داشته که از وسط روستا و کنار شاهزاده عبدالله می گذشته . تا همین اواخر مکینه یا ماشین آرد کردن در خانه حاجی سلمان ادهمی نیز وجود داشت که به ازای پول گندم روستا را آرد می کرد که البته مکانیزه بود و موتور گازوئیلی و تسمه و سنگ و محلی برای ریختن گندم داشت و یک اتاق را به خودش اختصاص داده بود .

قلعه نو

محل قدیمی دیگر نزدیک بی بی علیه بوه به نام قلعه نو که تابوتها جیری یا کوزه ای در ان وجود داشته تا و آجرهای خشتی تا اینکه کانال زدند و از بین رفت . و مشهدی حسین می گوید زمانی که خانهای طایفه قنوات منظور مرحوم محمودخان با بهبهان نزاع کردند و به این طرف آمدند ابتدا در همین قلعه نو ساکن شدند و بعدا به دریهک رفتند .با این احتساب مکانهای قدیمی دهملا 11 تا می شود.

باغ فلاحت در شمال دهملا کنار جاده بوده و هنوز هم در آن کشت و کار است و محصولات فراوانی در ان کشت می شده .و پنبه و برج می کاشتند و خود حسین چاروسایی هم در آنجا پنبه برداشت کرده بوده نزدیک چهل سال پیش .انگور انجیر و هم در دهملا کشت می شده.

اولین مسجد روستا را نیز به قول حسین چاروسایی حاج سلطان چاروسایی از فرزندان همان ملا علی مراد درست کرد که اکنون بازسازی شده و در سمت قبله روستا قرار دارد.

مکتب خانه اول بار در کنار برج بود که ملا محمد صادق در آن درس می داد و بعد ملا محمد کاظم بود بعد ملا قربان بعد از آن مرحوم تجلی و بعد ملاچراغ و نهایتا کنار حسینه مرحوم شیخ حسن درس می داد . و همه اینها دهملایی بودند که اواخر هر نفری ماهی ده تک تومانی به شیخ حسن می دادند آخرین جا هم در کنار مسجد کوچک روستا جای درس شیخ حسن بوده که الفبا و قران یاد می داد .

حسینه اول روستا هم خانه سید عبدالله بوده که جای زینبیه کنونیست.

از آداب دهملایی ها این بوده است که فروش شیر و ماست مطلقا حرام بوده و به همدیگر می بخشیدند و ساختمان با کمک هم درست می کردند .گندم ذخیره شده هم در صورت خشکسالی به همدیگر به عنوان تعاون کمک می کردند .

دهملا منطقه ای خودکفا و آباد بوده که انواع پیشه وری و صنعت گر در آن وجود داشت :رنگرز ،نمد باف مثلا پدر بزرگ مرحوم میرزا راست روش ، عبا باف خانه کل نادر و حاجی رسول ،نجار مانند اس فرج ،سلمانی ،زرگیر مس گری و سواد خواندن و نوشتن چنانکه سایر روستاها نامه هایشان را به اینجا برای کتابت می اوردند . ان شا الله دهملا رونق گذشته را بار دیگر خواهد یافت و نقطه وزینی در کل رود زهره و جنوب شرق خوزستان خواهد شد .

حاضرین در جلسه : مشهدی حسین چاروسایی، سید اسحاق حسینی ، علی چاروسایی ،عبدالعزیز قنواتی و مهدی قنواتی ، 27 دی ماه 1378